Zrenjanin

vecadok · Prijatelj foruma

Pisana dokumenta u kojima se spominje Zrenjanin i Zrenjaninska oblast

krajem XII veka ime reke Begej (bezimeni istoričar kralja Bele III).
1326. prvi put se pominje ime Bečkerek u povelji Budimskog kaptola (kao i Torontalska županija)
1331. održan vašar u mestu
1333. podatak o prikupljanju papskog desetka
1364. županijska kongregacija u blizini mesta Bečkerek
1398. 30. septembar poseta kralja Ugarske Žigmonda Bečkereku
1404. kralj Žigmond predaje na upravu Bečkerek despotu Stefanu Lazareviću
1416. Turci opljačkali Bečkerek
1422. prvi put se Bečkerek pominje kao varoš
1433. prvi opis Bečkereka koji pripada despotu Đurđu Brankoviću od strane konjušara Filipa od Burgundije
1482. 10. oktobra bitka kod Bečkereka, težak poraz Turaka
1540. poznata škola umetnika-zlatara, srebrom okovano jevanđelje Petra Smederevca-bečkerečanina
1551. 25. septembra Mehmed Sokolović zauzima Bečkerek, početak 165. godišnje vladavine Turaka
1570. proglašenje grada i osnivanje muslimanske zadužbine Mehmeda Sokolovića
1573. izgradnja kupatila i čaršije u sklopu Zadužbine
1594. 10. jula bitka kod Bečkereka, Banatski ustanak, zauzimanje Bečkereka
1696. 18 avgusta turski sultan Mustafa II u Bečkereku
1698. Princ Eugen oslobađa Bečkerek, ali po sklopljenom miru Bečkerek vraćen Turcima
1717. Aleksandar od Vitemberga ulazi u Bečkerek, prestanak turske vladavine.
1718. obrazovan temišvarski Banat pod upravom bečke dvorske komore
1728-33. izgradnja Begejskog kanala (guverner Florimund Klaudije Mersi)
1733. početak gajenja svilene bube
1738. velika epidemija kuge i upad Turaka
1744. gradnja sv. Uspenskog hrama u centru grada
1745-46. proizvodnja piva (Sebastijan Kraceizen)
1758. gradnja katoličke crkve u centru grada
1768. 10. maj, poseta austrijskog cara Josifa II Bečkereku
1769. 6. juni, Bečkerek dobija stepen trgovišta, stanovnici slobodni građani
1769. prva gradska bolnica
1770. car Josif II drugi put u Bečkereku
1770. gradnja sv. Vavedenjskog hrama u Gradnulici
1778. Temišvarski Banat pripojen Mađarskoj
1779. 13. juli, formiranje Torontalske županije, Bečkerek postaje županijsko središte
1780. gradnja katoličke crkve sv.Jovana Nepomuka
1784. 23. septembar, dobijanje privilegije održavanja nedeljnih vašara
1784. prva apoteka
1795. prva srednja škola, niži razredi gimnazije
1807. 30. juli, veliki požar uništio grad
1813. formirana vatrogasna služba
1818. devet udruženja zanatlija
1832. prvo ulično osvetljenje
1836. gradnja evangelističke crkve
1839. adaptiranje pozorišne zgrade
1839. osnovana protestanska gimnazija
1845. gradnja zgrade gimnezije
1847. 8. juli, osnovana najstarija štamparija u Torontalskoj županiji (Pavle Plajc)
1848-49. velika revolucija
1849. 13. juli, carsko-srpska vojska ulazi u Bečkerek
1849. 18. novembar, formiran Bečkerečki okrug (srpska Vojvodina i Tamiški Banat)
1850. osnovan pojkrajinski sud
1850. popis stanovništva ( 10542 pravoslavnih, 4998 katolika, 795 evangelista, 434 jevreja)
1850. gradnja hotela
1851. 4. januar, počinju redovno da izlaze prve provincijalne novine ''Gros Betschkereker Wochenblatt'' (na nemačkom jeziku)
1852. sinagoga (stara)
1853. fotografska radnja
1854. prvi fotografski atelje (Ištvan Oldal)
1855. plivačka škola
1856. 8 maj, telegrafska stanica
1858-68. prva zabavišta
1858. pevačko društvo u gimnaziji
1859. najviši vodostaj Begeja
1860. prva ciglana (Daunova)
1861. drvna industrija Bence
1862. gostovanje hrvatske pozorišne grupe
1862. gostovenja srpskog narodnog pozorišta
1863. privredno udruženje veleposednika
1864. srpska čitaonica
1864-68. katolička crkva u centru
1865. mađarska devojačka škola
1867. društvo Lloyd – tržna družina
1867. Torontalska štedionica
1868. prvi parni mlin
1868. 16. januar, skupština ujedinjena omladine srpske
1868. Bečkerečka konferencija - skupština
1869. pravoslavna kapela
1869. Bečkerečka konferencija Srba 16. (28.) januar 1869.
1869. (proleće) vatrogasno pevačko društvo
1869. Maskil el dol (društvo za potpomaganje bolesnika)
1870. dobrovoljno udruženje trgovačke omladine
1870. 24. mart, mađarska, slovačka i nemačka škola postaju zvanične opštinske škole
1871. izgradnja vojnog strelišta
1871. dobrovoljna srpska ženska zadruga
1872. 4. april, "Torontal" list na mađarskom jeziku
1872. BEČKEREK POSTAJE VAROŠ SA UREĐENIM MAGISTRATOM
1872. velika bečkerečka štedionica
1875. klizački klub
1876. vodna zadruga
1876. dobrovoljno vatrogasno društvo
1877. muzej školskih učila
1879. parna pilana
1879. 23. novembar - I šahovski klub
1879. zvanični nazivi ulica
1879. 20.septembar, program za otvaranje više gimnazije
1881. velika poplava
1881. leto plivačko takmičenje
1882. Grčićeva štamparija
1882. parna pekara
1882. biblioteka
1883. železnička stanica
1883. železnička pruga Kikinda - V. Bečkerek
1884. atletika i veslanje (torontalski atletski klub)
1884. zanatska radnja za sapune (Luxol)
1884. adaptacija pozorišta
1885. zanatska zajednica grada Velikog Bekereka (današnje udruženje zanatlija)
1885. početak izgradnje zgrade današnje Opštine (županije)
1886. uvedena poštanska sandučad
1886. nov hotel
1886. poštanska štedionica
1886. kuglanje
1887. prvi srpski časopis (Glas)
1887. kupalište (Fišer)
1888. završetak izgradnje županije (opštine)
1888. naseljavanje gornje Mužlje
1888. velika poplava
1888. veslanje od V. Bečkereka do Oršave
1889. železnička pruga Jaša Tomić - Međa
1889. železnička pruga V. Bečkerek - Vršac
1890. srpski listovi Podne, Banatski glasnik, Radikalski glasnik, Kolo
1890. poplava
1890. kasarna
1890-91. reformatorska crkva
1891. uveden telefon
1892. poplava
1893. ekonomska škola
1893. pruga za Temišvar
1893. prvi asfaltni trotoar - Glavna ulica
1894. atletika i mačevanje (Torontalski atl. klub)
1894. finasijska palata (današnja zgrada muzeja)
1894. železnička pruga V. Bečkerek - Pančevo
1894. buduća fabrika tepiha
1895. poplava
1895. štedionica
1895. prvi balet u gradu
1896. prvi slikarski atelje (Vago, Pal iz Budimpešte.)
1896. mesečnik za šah
1896. sinagoga (nova)
1896. kućna dostava pošte
1896. elektrocentrala
1896. električno osvetlenje
1898. bioskop
1898. telegrafska dostava biciklom
1898. železnička pruga (uskotračna) V. Bečkerek - Žombolj
1898. prvi železnički most u V. Bečkereku
1899. fabrika špiritusa
krajem XIX veka velodrom za bicikle
1900. 15. juni, moto trke
1902. izgradnja parkova
1902. 21. juni, opštinske škole postaju državne
1903. ustava-brana na Begeju
1903. april, oglas za fudbalski trening
1904. međugradska pošta
1906. spomenik Erne Kišu
1906. izgradnja suda
1908. završetak izgradnje suda
1909. tvornica obuće
1909. fabrika mreža
1910. šećerana (otvaranje 27. septembra 1911.)
1910. poplava
1912. sokolsko društvo
1914. prvi svetski rat
1918. 17. novembar, ulazak srpske vojske u Veliki Bečkerek
1918. 18 novembra upravna vlast Torontalske županije prelazi u ruke Narodnog veća
1919. fabrika šešira
1919. predionica vune i čarapa
1935. 18. novembar, Veliki Bečkerek menja ime u Petrovgrad
1946. Petrovgrad menja ime u Zrenjanin

vecadok · Prijatelj foruma

Narodno pozorište "Toša Jovanović"

Pozorišno zdanje, Finansijska palata - danas Muzej, i Gradska kuća, široko je prepoznatljivo lice grada Zrenjanina. Naročito su Zrenjaninci ponosni na prelepo barokno pozorište, čija zgrada je najstarije zdanje ovakve vrste u našoj zemlji.

Prvi pisani pomeni vezani za pozorišni život dolaze iz 1787. godine i vezani su za đačko-diletantsku družinu Marka Jelisijića, domaćeg učitelja. Međutim, i ranije su gostovale tuđe putujuće družine. Poznato je da je 1746. godine ovde boravila jedna nemačka pozorišna trupa.

Pozorišni život se ovde računa ''tek'' od 1839. godine, kada je gradski žitni magacin pretvoren u teatar. Po utemeljenom predanju, jedan velikobečkerečki veleposednik zaljubio se u bajnu peštansku glumicu i da bi je približio izgradio je ovu dvoranu u kojoj je i ona, navodno, gostovala. Pozorište je ostalo kao spomen jednom ljubavnom zanosu.

Preko sto godina pozorište nije imalo stalnu profesionalnu trupu, nego su u njemu gostovale nemačke, mađarske i srpske družine. Elitne nacionalne ustanove, pozorišta, iz vremena nacionalnog romantizma, posle Revolucije 1848/49, u velikobečkerečkom primeru pokazale su zadivljujuću toleranciju. Dakle, ovo zdanje se iznajmljivalo po potrebi pojedinog nacionalnog pozorišta.

Još krajem devetnaestog veka grad ima više diletantskih družina. Ona su podeljena po teritorijalnom, nacionalnom i strukovnom principu. Naročito je ova umetnost bila prisutna u gradu nakon oslobođenja 1918. godine. Prvi ratarski klub u Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca, "Borac", osnovan 1921. godine, koji postoji i danas, tih davnih godina imao je i pozorišnu sekciju! Danas zvuči skoro nestvarno da je svega nekoliko dana nakon oslobođenja grada, oktobra 1944. godine održana premijera. Vremena su još bila nesigurna, pa su gledaoce po završetku predstave, u mraku, kućama u udaljenije delove grada razvodile vojne patrole. Tolika je bila žeđ za pozorištem.

Veoma brzo, 1946. godine, osnovano je profesionalno pozorište "Toša Jovanović" koje je dobilo ime po čuvenom prvaku beogradske scene iz perioda Romantizma, inače rođenom Velikobečkerečaninu.

Organizaciono, pozorište danas ima dve scene: lutkarsku i dramsku. Lutkarska scena ovog pozorišta već decenijama je u samom jugoslovenskom vrhu. Potvrda ovoga su stotinak kolektivnih i pojedinačnih nagrada na domaćim i inostranim smotrama i festivalima. Njihova antologijska predstava, Mitovi Balkana, Srboljuba Stankovića, bila je učesnik BITEF-a 1991. godine.

U gradu danas postoji i amatersko pozorište "Madac" koje deluje u istom zdanju, i veoma poznato alternativno pozorište mladih "Dramska radionica Centar". Pozorišni život grada isto toliko koliko ima dugu tradiciju, ima i zanimljivu sadašnjost.

Pozorišne maske boga Janusa već vekovima okrenute su i prema prošlosti i prema budućnosti. Sa osmehom i tugom, kakav je, uostalom, i sam život.

vecadok · Prijatelj foruma

Prvi Foto atelje u Zrenjaninu

Prema najnovijim istraživanjima utvrđeno je da je najstariji svetlopisački atelje na teritoriji bivše Jugoslavije otvoren u Velikom Bečkereku, današnjem Zrenjaninu, 28. aprila 1854. godine. Ovaj atelje vlasnika Ištvana Oldala radio je neprekidno punih sedam decenija Ištvan Oldal (Segedin, 1829 – Zrenjanin, 1916) koji je po opredeljenju bio slikar. Njegova slikarsko vaspitanje odvijalo se u rodnom Segedinu. Svetlopisački zanat učio je od putujućih fotografa koji su negde sredinom proteklog veka "špartali" Vojvodinom. Kao profesionalni fotograf Oldal se prvenstveno bavio pokretnom fotografijom, sačuvano je i nekoliko njegovih snimaka sa drugačijim žanrovskim motivima – prizori vršidbe, bečkerečke ulice i zgrade, gradnja železnice i drugo. Izlagao je u Veneciji, Berlinu, Londonu ...

Do naših dana ostalo je sačuvano nekoliko desetina njegovih orijentalnih fotografija. Najviše ih je sačuvano u zbirci Vojvođanskog muzeja u Novom Sadu, a zatim u muzejskim i arhivskim zbirkama u Mađarskoj. Određen broj se nalazi u privatnim kolekcijama i zbirkama.

Atelje Oldal nalazio se preko puta pijace na keju tj. u ul. Narodnog Fronta u zgradi sa žutim ciglama, staklenog krova. Zgradu je izgradila županija prvobitno u svrhu slikarskog ateljea Pavlu Vagou. U toj je kući slikar naslikao svoje ogromno platno o milenijumskoj proslavi županijske, plemićke banderije. Kasnije je Ištvan Oldal uzeo pod zakup kuću koja je zbog osvetljenosti sa tavanice odlično odgovarala uslovima fotografskog ateljea. Po jednom novinskom članku od 10. novembra 1909. godine i Ištvanu Oldalu mlađem poslo za rukom da produži ugovor o zakupu, iako je grad imao nameru da iz estetskih razloga sruši tu zgradu. Prva i verovatno jedina vojvođanska zgrada iz tog vremena, građena isključivo za ateljejske svrhe, srećom i danas postoji. Čeka vreme u kome će se ponovo urediti kako bi bila ono čemu je prvobitno služila. Publika bi mogla imati priliku da vidi kako je izgledao jedan atelje na kraju prošlog, a jedan fotografski na početku ovog veka. Bila bi to jedinstvena atrakcija za grad, svojevrsni muzej.

Stari Oldal je sve do kraja prošlog veka vodio radnju. Tada ga je već svakog jutra čekao fijaker ispred kuće kojim se vozio do ateljea na Gizelinom keju. Bio je to znak staračke komocije, ali i to da mu se sin nije preterano bavio vođenem poslova. Oldal mlađi je imao slikarske ambicije. Prema zvaničnim zapisima u zanatskim knjigama Ištvan Oldal mlađi je 1902. preuzeo dobro uhodani fotografski obrt od svoga oca.

Oldal stariji je dakle skoro pola veka radio bez prekida ostavivši na hiljade fotografija u Velikom Bečkereku.
Umro je 25. avgusta 1916. godine u 87-oj godini zivota.

djomlapa · Dobro upućeni član

Zrenjanin je najbolji i najmirniji grad...
Dodjite i uverite se

pinkie · Prijatelj foruma

Djomalapa tebi svaka cast..ali nekako mi je preseo grad Wink

Grad je sasvim ok kao grad..ono sto sam na slikama mogla videti.Miran vojvodjanski gradic..Tipicno vojvodjanske gradjevine, ulice, kucice,sorovi..sve je to OK...ali Rolling Eyes

Daca · ~Žena Sanjicinog švalera~

Parkovi

GRADSKA BAŠTA - Nekadašnje mesto za odmor činovnika Gradske kuće, Gradski park ili Gradska bašta danas je reprezentativna zelena oaza u najužem gradskom jezgru, površine 5.810 m². Bašta je oformljena nakon dogradnje bočnog krila Županijske zgrade, čime je unutar ovog zdanja stvoren izolovan i zaštićen prostor. Baštu krasi mnogo toga: brižljivo odnegovani travnjaci, cvetne površine, paviljon za promenadne koncerte, fontana, tri umetnička dela - skulpture "Dečak i lane", "Mala skica za konja" i "Kompozicija", kavezi sa egzotičnim paunovima…Bašta je i mesto održavanja brojnih kulturnih priredbi.

Tokom letnjih večeri ovde nastupaju muzičari, književnici, glumci. Posetioci Gradske bašte predah nalaze i u hladovini restorana, okruženog raskošnim palmama. U Bašti se nalazi i centralna reperna tačka - geografsko središte grada Zrenjanina, kamena ploča od koje se mere sva rastojanja i nadmorska visina grada na Begeju. Na obodu Gradske bašte podignuto je i najuspelije arhitektonsko zdanje međuratne Moderne u Zrenjaninu - današnja zgrada Pedagoškog zavoda, autora arh. Đorđa Tabakovića.

PLANKOVA BAŠTA - PLANKERT - Plankova bašta, Plankert, Park kod Doma mladosti ili kod Crvenog krsta, nekadašnji Park pionira - sve su ovo imena koje je nosio ili nosi najstariji park u gradu. Oformljen je 1834. godine, kada je njegov vlasnik, gradski apotekar Franja Plank, svoje imanje sa baštom ostavio na "uživanje narodu". Park zauzima površinu od oko 7.500 kvadratnih metara. Ograda oko parka podignuta je 1902. godine, kada je i otvoren prolaz iz Ulice Carice Milice. U parku se nalazi i bista Jovana Jovanovića Zmaja, iz 1956. godine i spomenik palim Crvenoarmejcima, podignut 1947. godine. Na obodu parka, osim pomenutih objekata, nalazi se i Dom vojske Jugoslavije.

PARK KOD ŠEĆERANE - Izgradnjom Fabrike šećera, 1910. godine, ukazala se potreba za podizanjem zaštitnog zelenog pojasa oko fabrike. Vremenom, ovaj pojas prerastao je u naajprostraniji gradski park, koji danas zauzima površinu od blizu 80.000 m². Njegov sastavni deo je postala je i "najzelenija" gradska saobraćajnica - Ulica Petra Drapšina. Unutar parka 1955. godine podignuta je spomen-bista Servo Mihalja, a na obodu parka izgrađen je kompleks plivačkih bazena, u okviru Sportskog centra "Jug".

SPOMEN-PARK NA BAGLJAŠU - Spomen-park na Bagljašu počeo se izgrađivati podizanjem spomenika prvim žrtvama fašizma i grobnice palim pripadnicima Crvene armije, njih 218, u borbama za oslobođenje grada, 1. i 2. oktobra 1944. godine. Spomenik je otkriven 2. oktobra 1954. godine, a spomen-kosturnica oktobra 1962. godine. Spomen-park na Bagljašu zauzima površinu od oko 15.000 kvadratnih metara.
PARK POLJUBACA - Park poljubaca - "Čokliget", podignut je 1903. godine, nakon akcije da se na suprotnu obalu Begeja izmeste pristanišni magacini. Ovo šetalište dobilo je ime po tome što noću nije bilo osvetljeno. Ta "tradicija" zadržala se do danas. Park zauzima površinu od 11.500 kvadratnih metara, na obali Jezera III. U njegovom središtu je spomen-bista Stevice Jovanovića, podignuta 1956.

Nekada su se ovde nalazili tereni rukometnog kluba "Vulkan", čuvena "Regata" - stecište ljubitelja veslanja, a danas sastavni deo parka čine teniski tereni gradskog kluba "Galeb".

KARAĐORĐEV PARK - Karađorđev park na Karađorđevom trgu oformljen je u današnjem obliku 1954. godine. Nekadašnje vašarište pretvoreno je, tako, u prijatnu zelenu oazu nadomak centra grada, koju Zrenjaninci rado posećuju.

Osnovu parka čini jedinstvena Aleja velikana, sa spomen-bistama 13 zaslužnih građana, i Spomenikom palim borcima u Drugom svetskom ratu. Park zauzima površinu od blizu 50 hiljada kvadratnih metara. Nakon formiranja dobio je zvaničan naziv Omladinski park, koji, međutim, nikada nije zaživeo. Na obodu parka podignuta su i dva najveća gradska sportska objekta: Gradski stadion i Hala sportova.

ALEJA VELIKANA

Uroš Predić (1875-1953), akademski slikar
Pavle Aršinov (1895-1935), naučnik i privrednik
Nestor Dimitrijević (1782-1856), veliki prosvetni dobrotvor
Tivadar Vanjek (1910-1981), slikar, osnivač Umetničke slikarske kolonije u Ečki
Mihajlo Pupin (1858-1930), svetski poznat fizičar i pronalazač
Dr Vasa Savić (1893-1939), lekar ftiziolog
Antalfi Žiroš Deže (1885-1945), kompozitor Dr Kemenj Ferenc (1860-1944), sekretar obnovljenog organizacionog odbora savremenih Olimpijskih igara
Aleksandar Sandić (1830-1908), književnik i lični sekretar Vuka Stefanovića Karadžića
Toša Jovanović (1845-1893), glumac
Konstantin Danil (1789-1873), jedan od najvećih srpskih slikara XIX veka
Lauka Gustav (1818-1907), novinar i urednik prvog gradskog lista na mađarskom jeziku "Torontal"
Radu Flora (1922-1995), profesor, književnik i prevodilac

SPOMEN-PARK U ŠUMICI - Na periferiji tadašnjeg Petrovgrada, delu grada "Šumica", 6. maja 1941. godine doneta je odluka o organizovanju ustanka protiv nemačkog okupatora na ovim prostorima. U znak sećanja na ovaj događaj, krajem sedamdesetih godina podignuto je spomen-obeležje, a okolni prostor nekadašnje šume počeo se uređivati kao park. S obzirom na atraktivnu okolinu, u kojoj prednjače Manastir Svete Melanije i sportski centar "Ada" - Motel, ovaj park bi trebalo da u budućnosti dobije i neke kompleksnije sadržaje.

filicka · *hoppípolla*

Moj Zrenjanin je ZAKON!Sta da vam kazem,svuda odoh svojoj kutji dodjoh

pinkie · Prijatelj foruma

razlog za sta?ja sam svoje misljenje navela Wink

grad kao grad je sasvim ok..ali mi je preseo iz nekih licnih razloga..to je vec nesto sasvim drugo...No, posto ovde govorimo i o gradovima i o ljudima, napisala sam ono sto sam napisala.E sada koliko je drugima PAMETAN odgovor ne znam, ali je ipak nesto sasvim licno, o cemu ne bih govorila ovde. Wink

filicka · *hoppípolla*

ok,mislila sam da mi vredjash grad...

nastasenjka · **~daydreaming~**

o ja ga volim...tamo mi je najomiljenija rodbina tako da cesto idem...ja licno nisam odusevljena nocnim zivotom (previse bucno za moj ukus), ali je sve ostalo savrseno...dovoljno mali da ga peske mozes obilaziti, dovoljno veliki da pruza sve sto coveku treba

filicka · *hoppípolla*

Zrendza je Zrendza,jeste da sijaset stvari tu ne stima,ali je ipak grad sa dusom,pravi mali vojvodjanski sa ljudima prostog i plemenitnog mentaliteta.

KInder Torta · **Moj Dobri Anđele...**

Obozavam Zrenjanin i sva sela oko njega Very Happy

Baka i Deda mi zive u Knicanunu, pa sam cesto svracala u Zrenjanin a i cimerka mi zivi tamo Very Happy