Humanizam i renesansa - Viljem Šekspir-Hamlet

Eladan · Odomaćeni član

Neki su mislili da se iza Šekspira krije Frensis Bejkon. Bilo to tačno ili ne, reč je o pesničkom geniju koji se samo jednom rađa. Voleo bih da se ovde ne pišu samo prikazi dela već da se razvije diskusija u vezi sa istim...

zdravka · Početnik Domaćeg.de

ima jedan sonet Shakespeareov koji posebno volim, a glasi

SONET CXXX
Oči moje drage
Nisu suncu slične
Od usana njezinih
Koralj rumeniji je.
Ako bijel je snijeg,
Sive su joj grudi
Ako kosa je žica
Crnu žicu na glavi ima.
Vidjeh ruže crvene i bijele
No takav obraz nije njezin
Veći užitak mirisi pružaju
Nego što dah je drage moje
Volim slušati dok zbori
No glazba mnogo ugodnije zvući.
Ne vidjeh da božica korača
Dok moja draga zemljom hodi.
Tako mi neba ipak divna mi je
I ni jedna joj druga ravna nije.....

Eladan · Odomaćeni član

E, o ovome sam pričao kada sam rekao da je Šekspir pesnički genije. Jednostavno, ali efektno... bez velikih reči a opet nežno i osećajno...

sanjica_021 · *Doktorovo~slculence*

KRATKA BIOGRAFIJA

Villiam Shakespeare se rodio 23. 04. 1564 god. (na dan sv. Djordja-sveca zastitnika Engleske) u engleskom provincijskom gradicu Stratfordu na Ejvonu u pokrajini Voriksir. Majka mu je bila iz obliznjeg sela Vilkomta. Njegov otac, Dzon Sekspir bio je zanatlija i bavio se stavljenjem koza i izradom kozarskih proizvoda Bio je ugledan gradjanin Stratforda i obavljao je neke vazne javne funkcije pa je 1568 bio cak biran za gradonacelnika. Medjutim oko 1577. zapao je u teskoce i osiromasio je, tako da vise nikad nije povratio raniji polozaj u gradu. Viljem, buduci pjesnik, bio je trece dijete i prvi sin od osmoro djece. Krsten je 26. 04. 1564 godine. O godinama Sekspirovog djetinjstva ne zna se nista. Pretpostavlja se da je pohadjao osnovnu i srednju skolu u svom rodnom mjestu, ali o tome nema nikakvih podataka. Bio je ozenjen sa Anom Hatavej koja je vjerovatno bila cerka jednog zemljoradnika iz sela Soteri, nedaleko od Stratforda. 1583 god. on je krstio svje prvo dijete, cerku Suzanu a dvije godine kasnije i blizance Hamleta i Dzuditu

U narednom periodu Sekspiru se zamece trag sve do 1592.

Sledece godine podaci o njemu postaju brojniji. Godine 1593 objavio je narativnu poemu VENERA AGONIS, a uskoro zatim i NAPASTVOVANJE LUKRECIJE, koja takodje predstavlja stihovnu verziju jedne klasicne legende. S kraja 1594 god. potice jedan zapis iz kojeg saznajemo da je do toga vremena Sekspir stekao polozaj vodeceg clana u jednoj od najpopularnijih engleskih glumackih druzina. Sledecih nekoliko godina spadaju u najplodniji period Sekspirovog stvaralastva. Vec 1598 god. on je stekao ugled najboljeg Engleskog pisca i komedija i tragedija. Poslije toga, nastavio je i da glumi, mada izgleda da se njegov doprinos radu druzine sastojao sve vise u pisanju a sve manje u glumi. Dok je zivio u Londonu, Sekspir je uglavnom stanovao nedaleko od pozorisnih kuca. Nema svjedocanstva da je doveo porodicu da zivi sa njim u Londonu. U stvari, njegove kasnije poslovne veze i ulaganja pokazuju da na London, za koji je bio vezan kao pisac i poslovan covjek, nije gledao kao na konacno prebivaliste i da je namjeravao da se vrati u svoje rodno mjesto. Tu namjeru on je i ostavrio 1611. U Stratfordu je umro pet godina kasnije(1616) i sahranjen je u mjesnoj parohijskoj crkvi, u kojoj je krsten skoro na isti dan 52 godine ranije.

sanjica_021 · *Doktorovo~slculence*

Rad velikana svjetske knjizevnosti

Sekspirova dramska djelatnost moze se podjeliti u tri perioda

* rani
* srednji
* pozni

U ranom periodu koji je trajao od oko 1590-1601 godine,nastale su komedije,skoro sve drame iz Engleske nacionalne istorije i tri rane tragedije-TIT ANDRONIK,ROMEO I JULIJA,JULIJE CEZAR. Njegova najranija komedija-KOMEDIJA POMETNJI-pisana je po uzoru na latisnkog komediografa Plauta.Druga Sekspirova rana komedija,DVA VITEZA IZ VERONE,napisana je u cistoj tradiciji romanticne komedije.UKROCENA GOROPAD,jos jedna komedija iz prvih godina Sekspirovog stvaralastva,pripada vrsti koja je takodje bila poznata iz ranije drame-scenskoj obradi popularnih folklornih prica. Od oko 1595 god. Sekspir pocinje da pise komade u kojim su elementi tih ranijih tradicija tako uspjesno asimilovani da se skoro i ne zapazaju,i on stvara vlastiti komicni svijet u kome se na jedinstven nacin preplicu zbilja i masta,poeticnost i ko- mika,romanticnost i realizam.Komadi iz tih godina-SAN LETNJE NOCI,MLETACKI TRGOVAC,KAKO VAM DRAGO,BOGOJAVLJENSKA NOC-spadaju u Sekspirova komediografska ostvarenja. Prvi Sekspirovi komadi u kojima su prikazana zbivanja iz engleske istorije,tri drame o Henriju VI,iz samog su pocetak njegovog dramskog rada,ali pokazuju da je i on u to vrijeme vec posjedovao sposobnost da amorfnu isorijsku gradju uoblici u lanac dobro povezanih dramski epizoda i niz upecatljivih scenskih prizora.U sledecoj istorijskoj drami,Ricardu III,Sekspir pokazuje da je ovladao i vjestinom slikanja karaktera.Glavni junak u tom komadu,do danas je ostao jedan od najfascinantnijih Sekspirovih dramskih likova.U daljim isorijskim dramama,a narocito u dvije drame o Henriju IV,koje su najbolje medju njima osvedoceno je pero iskusnog dramaticara koji sa lakocom istovremeno stvara zive likove,namece dramski oblik istorijskih zbivanjima,slika panoramu drustvenog zivota Engleske i unosi eticko osmisljenje u sire istorijske tokove. Tragedije

1. TIT ANDRONIK-spada kao i Hamlet,u tragedije osvete,ali je ne odlikuju istancanost i sklad djelova.
2. Tragedija Romeo i Julija- nastala nekoliko godina kasnije,izvrsno pokazuje Sekspirovu novostecenu sposobnost da dramski izraz prozme lirizmom ali u prvoj polovini razvija vise kao komedija nego kao tragedija
3. Julije Cezar- nema takvu neujednacenost u pogledu tona,ali se osjeca kolebenje u pogledu likova-u prvoj polovini drame paznja je usredsredjena na Cezara, a u drugoj na Bruta

Sredji period Sekspirovog stvaralastva (1601-1608.) jeste razdoblje velikih tragedija i tzv."problemskih drama".Tragedije koje Sekspir tada pisao pokazuju veliki napredak u odnosu na komade te vrste nastale u ranijem periodu. To su ostvarenja zrelog genija koja se odlikuju snaznom poeticnoscu, velikom dubinom misli, prodornoscu vizije i gromadno sazdanim likovima.Iako svako od "cetiri velike tragedije" (Hamlet,Otelo,Kralj Iiri,Makbet) predstavlja jedinstveno ostvarenje, one imaju neke zajednicke crte. Kao najznacajnije moze se pomenuti dovodjenje tragicnog ishoda u neposrednu vezu sa karakterom glavnog junaka. U ranijoj engleskoj drami tragicni kraj je cesto posledica djelovanja spolljasnjih cinilaca-sudbini ili slucaja ( primjer imamo i u Sekspirovoj ranoj tragediji o ljubavnicima iz Verone ). U Sekspirovim zrelim tragedijama radnju cine djela koja izviru iz karaktera ucesnika, a narocito glavnog junaka, i ta djela neminovno vode tragicnom ishodu. Hamlet, Lir, Otelo, Makbet nisu zrtve spoljasnih okolnosti i nasumicnih cinilaca; oni sami doprinose konacnoj katastrofi onim sto jesu, svojim karakterom, nekom svojom slaboscu ili manom, odnosno svojom " tragicnom greskom ".Time Sekspir napusta raniju koncepciju tragedije kao povesti o iznenadnom padu mocnika, o nesigurnosti ovozemaljske srece i nepredvidljivim cudima Fortune, ostvarujuci nesto slicno antickoj tragicnoj viziji. Od " problemskih drama " najbolje su Mera za meru i Troli i Krisida. Nazvane su tako zato sto se u njima i u vezi s njima postavljaju mnogi problemi, pocevsi od toga kako odrediti pojedine likove, pa do toga kakav tip drame uopste predstavljaju. One nisu vedre, ali se ne zavrsavaju tragicno. Sve su prozete ironijom, koja ponekad prelazi u satiru. U njima se na sve sto se smatra valjanim i dobrim-duhovno blagostanje, pravicnost, milosrdje,ljubav, heroizam-gleda kriticki, ponekad i cinicno.Po mnogo cemu to su drame s granicnih podrucija: one ispituju tamne strane ljudske prirode a nisu ni komicne ni tragicne. U poslednjem periodu ( od 1608.-1612. ) Sekspir je pisao uglavnom tragikomedije ozbiljne komade sa sretnim zavrsetkom, od kojih su najpoznatije Zimska bajka i Bura. To su istancane i poeticne drame s mnogo scenskih spektakla, a bave se temama gubitka i ponovnog nalazenja, uvrede i prastanja, sagresenja iskupljenja, zrelog iskustva i mladalacke nevinosti. Radnju cine pustolovine, cudesna zbivanja, putovanja, sjedinjavanja s bliskim osobama za koje se vjerovalo da su zauvjek izgubljene ili mrtve. Pominju se carobna djela i uvode se nadpripodni elementi. Atmosfera je sanjarska, neodredjena i daleka. Osjeca se priguseno ali uporno prisustvo simbolickih i mitskih nagovjestaja i poruka. Ti komadi kojima se zaokruzava djelo velikog dramaticara su bez zestokih prizora i snaznih strasti, a odisu dohom smirene vedrine koja dolazi posle sukoba i trpljenja

sanjica_021 · *Doktorovo~slculence*

Nesto o djelu

Hamlet je prva od Sekspirove "cetiri velike tragedije";napisana je 1601 god.,na samom pocetku njegovog "tragicnog perioda".Bilo je pokusaja da se dokaze da je u vrijeme kada je pisao Hamleta i druge velike tragedije Sekspir prolazio kraz neku tesku krizu u licnom zivotu-da je zapao u depresiju,da ga je u to vrijeme ostvila tajanstvena Crna Dama,opjevana u njegovim sonetama,da je pretrpio gubitak neke drage osobe.Po drugim pretpostvkama,Sekspir je u ovo vrijeme bio potisten zbog pada erla od Eseksa,svog navodnog prijatelja,koji se pocetkom 1601. god. pobunio protiv kraljice Elizabete i bio uskoro pogubljen.

Promjenu u opstem tonu Sekspirovih djela,koja tako uocljivo pocinje sa Hamletom,vjerovatno treba pripisati opstem duhovnom stanju u Engleskoj krajem XVI i pocetkom XVII vijeka.To je bilo vrijeme politicke nesigurnosti(kraljica Elizabeta I je vladala u svojim poslednjim danima u atmosferi sve vece neizvjesnosti),duhovne obespucenosti,lomljenja tradicionalnih i uspostavljanje novih vrijednosti,period kada su zbog razvoja novog znanja i empirijskih istrazivanja mnogi umni ljudi bili muceni nedoumicama u pogledu bitnih problema egzistencije.Sve to je dovelao do osjecanja duhovne ugrozenosti koje se odrazilo u mnogim knjizevnim djelima.Tako da je moguce da je i Sekspir bio pod uticajem te opste duhovne atmosfere.Imao je snaznog podsticaja da tekstove koje je pisao za svoje pozoriste usaglasi sa novim raspolozenjem koje je zavladalo.Hamlet je Sekspirov prvi veliki izraz tog raspolozenja.

Iako je nastanak Hamleta povezan sa ovom krizom duhovnih vrijednosti na smjeni dva vijeka,bilo bi pogresno smatrati da je ta drama samo odraz mjesta i vremena u kome je napisana.Hamlet je jedno od najslozenijih djela svjetske knjizevnosti.Ta tragedija je postala vrlo popularna,prezivela je sve smjene knjizevnog ukusa i do danas je ostala medju najcitanijima.

Jedan od razloga te privlacnosti ja sama prica o danskom kraljevicu,koja je do te mjere ljudska da i najrazlicitiji citaoci nalaze u njoj nesto sto ih uzbudjuje.Hamlet ima vitalnost mitske price koja se obraca najdubljim djelovima svjesti,na gubeci pri tome privlacnost zanimljive price o izuzetnim dozivljajima izuzetnog pojedinca.Odavno je primjeceno da svako doba,svaka generacija,pa i svaki covjek imaju svog Hamleta.

Stil i jezik

U vrijeme kada je pisao Hamleta Sekspir je vec u potpunosti izgradio svoj dramski stil.To je stil koji nosi pun naboj smisla i spremno se razlistava u pjesnicke slike.Neekonomicnost stila,primjetna u nekim ranijim Sekspirovim dramama,ovdje je ustupila mjesto sazetosti ,koja ne ide na stetu krepkosti ili jasnoce. Hamlet je drama velike izrazajne raznovrsnosti.Nacin govora se neprekidno mijenja i moze biti svakodnevan i neusiljen(kao u Hamletovom razgovoru sa strazrima),svejesno poetican(kao u opisu jutra na kraju prve scena),divlje zestok(kao u sceni u kraljicinoj odaji),efektno retorican(kao u Klaudijevim zvanicnim govorima),prisan i neposredan(kao u monolozima).To je stil pun one istinske dramske poezije koja u izdvojenim odjeljcima na ostavlja narocit utisak,ali u dramskom kontekstu dobija veliku upecatljivost.

Velicina Hamleta se ne moze objasniti samo reljefno isklesanim likovima i raznovrsnoscu stila.Mogle bi se pomenuti i mnoge druge osobina koje doprinose vrijednosti tragedije-vjesto gradjenje dramske napetosti ne samo u glavnom zapletu u cjelini,nego u i manjim "lokalnim" zaristima drame(npr.pojava Duha);vizuelni dozivljaji koji se neizbrisivo urezuju u sjecanje (prizor Hamleta sa Jorikovom lobanjom);istancano kontrastiranje tonova i likova;poeticni i razgovjetni iskazi neodredjenih titraja sa sumracnih podrucja svjesti;zadivljujuca uskladjenost i stihova i proze ne samo s onim o cemu se govori nego i s onim ko govori.Od Hamleta mozda ima formalno savrsenijih,ali izvjesno ne i bogatijih tragedija.

sanjica_021 · *Doktorovo~slculence*

Sta se to razlikuje u "Hamletu"?

Ako se Sekspirova drama uporedi sa poznatim raznijim verzijama pric,prvo sto se uocava jeste neuporedivo veca zivotnost likova.Likovi u "Hamletu"su raznovrsni i upecatljivi.Tako uspjesno oblikovanje karaktera Sekspir postize raznovrsnim sredstvima.Ponekad se cini da pribjegava primitivnom postupku opisne karakterizacije,koji pre odgovara narativnoj nego dramskoj knjizevnosti,ali pri pazljivijem citanju zapaza se da je u pitanju slozeniji metod.Drugo sredstvo koje Sekspir koristi u "Hamletu"s mnogo vjestine jeste stilska karakterizacija,odnosno variranje nacina izrazavanja prema liku.Skoro sve licnosti imaju razgovjetan licni govor,koji se odmah prepoznaje u bogatom monoglasju drame.

Drugi vid vrbalnog samoodredjivanja koji Sekspir usjesno koristi u "Hamletu" jeste monolog.U modernoj drami monolozi nisu cesti,ali u Sekspirovo vrijeme oni su predstavljali dramsku konvenciju,odnosno spadali su u odstupanja od doslovnog realizma.Monolog omogucava liku da pruzi gledaocima njabitnije podatke o sebi i da im otkrije tajne svoje prirode.Monoloxi u "Hamletu" su sredstvo pomocu kojih se stavlja naglasak na unutrasnju dramu.Danski kraljevix izgovara skoro tri cetvrtine od ukupnog broja monoloskih stihova i oni tome liku daju dubinu.Hamletova nedokucivost izvire velikim djelom iz njegovih monologa.Njihovim uklanjanjem tok adnje se ne bi nimalo poremetio,ali bi drama bila lisena nekih najpoeticnijih trenutaka.

sanjica_021 · *Doktorovo~slculence*

Poreklo price

Najstariji izvor Sekspirovog Hamleta bila je jedna sirova povjest iz varvarskih vremena.Prica o Hamletu prvi put se javlja u XII vijeku,u djelu danskog istoricara Saksa Gramatika.Ona sadrzi skoro sve znacajnije likove i djelove zapleta koje nalazimp u Sekspirovom djelu,ali u mnogo grubljem vidu.Lik koji odgovora Poloniju nije samo ubijen nego je i isjecen na komade,skuvan i bacen svinjama.

Saksova prica o Hmaletu je cesto prepisivana i bila je siroko poznata u rukopisu,a u XVI vijeku ukljucena u jednu popularnu zbirku prica objavljenu u Francuskoj.Odatle je preneta u Englesku,gdje je krajem XVI vijeka prikazivana jedan dramatizovana vrzija.Ta drama nije sacuvana i u vezi sa njom postvljaju se mnoga pitanja.Ne zna se ko ju je napisao;po nekima pisac je bio sam Sekspir,sto nje mnogo vjerovatno,a po drugima neki stariji pisac.Ta stara drama se zvala isto kao i Sekspirova tragedija,a u modernoj kritici se ponekad naziva,da bi se razlikovla od Sekspirovog komada,Pra-Hamlet.O izgubljeno Pra-Hamletu ima samo nekoliko posrednih pomena u djelima drugih pisaca toga vremena.Ranije dramatizacija ja posluzila kao osnova Sekspirove price,ali Sekspir je rado uzimao zaplet iz djela drugih pisaca i samo za nekoliko njegovih drama nije pronadjen izvor u ranijoj knjizevnosti.

sanjica_021 · *Doktorovo~slculence*

LIKOVI

Hamlet

Glavni lik drame,svakako je danski kraljevi,Hamlet.Hamlet je u sredistu paznje i svi ostali likovi su podredjeni njemu.Uprkos tome sto su nam poznate sve njegove misli ,to je lik slozen od protivurecnosti i sustinski nedokuciv.U samoj drami skoro uvijek ga vidimo pod velikim psihickim pritiskom,pod maskom ludila ili pak uhvacenog u zamku okolnosti.Ali neke primjedbe ljudi iz njegove okoline ukazuju na to kakav je Hamlet bio prije nego sto je na njegova pleca stavljen tezak teret kaznjavanja zlocina.Ofelijine rijeci pruzaju nam uvid u vrijema kada je Hamlet bio nadahnut ljubavlju i kada ju je obasipao paznjom.Hamletova iskrena radost kada vidi Horacija,govori o covjeku koji je umio da prijateljuje,a nesto od maldalackog preganjanja,pricljivosti i nadmudrivanja jos uvijek proplamsava u prvom susretu s drugovima iz djetinjstva,pre nego sto se u njihov zivot uvuce senak podozrenja.Hamlet pokazuje mnogo vidova koji su ponekad jasno izrazeni,nekad samo nagovjesteni,ali su uvijek donekle nedoreceni i neuhvatljivi.Ali to ne znaci da je Hamlet maglvotia figura sa neodredjenim karakteristikama.Stice se sasvim jasan utisak o njegovim pojedinacnim osobinama.One su ispoljene sa toliko psiholoskog realizma i izrazajne snage da se primaju kao stvarna zivotna iskustva i urezuju u sjecanje.Sa Hamletom se nalzaimo u razlicitim situacijama-kada je srdacan sa Horacijom,kada prenerazeno slusa Duha ,kada se posmjeva Poloniju,kada razmislja na groblju.Slusamo sta drugi misle o njemu i vidimo da su njihovi utisci razliciti;slusamo sta on misli o drugima i vidimo kako se njegov sud mjenja zavisno od raspolozenja;najzad saznajemo sta on sam misli o sebi.

Klaudije

Klaudije,Hamletov stric,ocuh i neprijatelj,najsnaznijij je lik u drami poslije Hamleta. On nije dat kao obicni negativni junak;njegov lik je mnogo slozeniji i dublji. U svojim govorima on se pokazuje kao vjest besednik,a njegovi postupci svjedoce da je i covjek od akcije,odlucan,lukav,opasan i britke pameti. N a pocetku se stice utisak da iskreno zeli da bude u dobrim odnosima sa Hamletom radi vlastite bezbjednosti,radi mira u drzavi i iz ljubavi prema Hamletovoj majci. Tu pomirljivost on pokazuje sve dok ne otkrije da Hamlet zna da mu je on ubio oca. Tada shvata da je u opasnosti i pocinje da preduzima korake protiv Hamleta. Tada dva vjesta i ostrouman protivnika pocinju na jedan plan odgovarati drugim,spretno koriste slucajne, pa i nepovoljne okolnosti i manipulisuci drugima u vlastitie svrhe. Klaudije zadrzava kraljevsko dostojanstvo i zadivljujucu pribranost. Od pocetka do kraja on je mocan neprijatelj i dostojan protivnik danskog kraljevica.

Ofelija

Ofelija je lik potpuno podredjen zahtjevim zapleta,a osobine koje Sekspir uspjeva da joj i pored toga podari nisu narocito reljefne.Mlada,njezna i nevina, Ofelija u svom neiskustvu ne moze da razume Hamleta, a zbog svoje pokornosti ocu mora Hamletu da uskrati i emocionalnu podrsku koju bi bila kadra da mu pruzi i koju on kao da nemo trazi kada dolazi uzbudjen i neuredno obucen u njenu odaju. Ona je zrtva okolnosti, prinudjena da odbije covjeka koga iskreno voli i da laze kako bi zastitila oca. U kasnijem razvoju dogadjaja ona je izlozzena sve snaznijim pritiscima,koji na kraju slamaju njenu krhku licnost. Tako u prvom djelu drame njeno prisustvo naglasava izolovanost glavnog junaka,a u drugom djelu njeno ludilo i smrt unose snazne pateticne i poeticne tonove u polifono sazvucje tragedije.

ale91 · Početnik Domaćeg.de

moze li neko da mi pomogne kako da zapocnem sastvav ,,Radost su mi umetnici koji svet stavljaju pod znakom pitanja" a vezan je za Sekspira...tj za njegovo delo Hmlet