Niagara

sanjica_021 · *Doktorovo~slculence*

UVOD

Nijagara, rijeka u Sjevernoj Americi, duga 65 kilometara, odvaja Kanadu i SAD, a spaja jezera Iri i Ontario. Presječena je Nijagarinim vodopadima (visina oko 50 metara) značajnim turističkim mjestom sa velikim hidroelektičnim postrojenjima.

sanjica_021 · *Doktorovo~slculence*

ISTORIJA

Prvi ljudi su stigli u region Niagara prije skoro 12.000 godina, u pravo vrijeme da svjedoče o nastanku Nijagarinih vodopada. Zemlja je bila drugačija tada, sastojala se od tundre i zimzelene šume. Tokom ovog perioda (Paleo-Indian period, trajao do prije 9.000 god.) Nijagara je bila naseljena narodom Klovis. Prije 9.5000 godina velike šume su pokrivale najsjeverniji dio Onarija. Šume su bile izvor hrane za lovce-sakupljače Arhaičnog perioda (9.000 do 3.000 god. p.n.e) sa jelenom, lososom, ribom i jestivim biljem.

Male grupe su lovile zimi, hraneći se lješnjacima i životinjama uhvaćenim u šumama.Veće grupe su se okupljale ljeti, praveći kampove tokom sezone lova na ribu na obalama rijeka i oko jezera. Period Šuma (Woodland Period) je trajao od 3.000 do 300 god. p.n.e, završavajući se vrhuncom kulture Irkoeza na sjevernom Ontariju. Kada su evropski istraživači stigli početkom 17 vijeka, Irkoeska sela su bila pod direktnim uticajem raznih poglavica izabranih iz najvećih klanova. Za uzvrat, ova sela su bila zaštićena moćnom konfederacijom plemena. Nažalost, unutrašnji sukobi Naroda Pet-Plemena jezera Iri su dodatno pogoršani upadom Evropljana, predstavljenih trima konfederacijama: Hjuron, Petun i Neutralnima. Nijagara se održavala kao teritorija gdje se živjelo u međusobnoj i harmoniji sa prirodom sve do rata rata zbog krzna 1651 između Hjurona i Irkoesa, koji su podstakli Francuzi, kada su Irkoezi u potpunsti uništili Neutralce.
Do američke revolucije Irkoezi su uspjeli da drže bijelce skoro u potpunosti van područija Nijagara. Godine 1812 američki predsjednik Džejms Medison je objavio rat Kanadi. Materijalni dokazi tog rata i danas pokrivaju obale rijeke. Nedavno su nađeni skeleti američkih vojnika blizu stare utvrde Iri.
Godine 1820 postavljene su prve stepenice do obale rijeke kod Table Rock-a i prevoz brodićima nizvodno od vodopada je mogao početi. Do 1827 makadam je sagrađen od pristaništa do vrha puta na kanadskoj strani.Nijagara ima možda najkompleksniju istoriju prevoza u cijeloj sjevernoj Americi.

Između 1849 i 1962 godine napravljeno je 13 mostova preko rijeke Nijagara. Četiri od njih još uvijek postoje. Konjska putnička zaprega je radila između 1700 i 1896 godine. Prva željeznica vučena konjima je otvorena 1841 i išla je između Čipave i Kvinstona. Konji su 1854 godine zamjenjeni parnom lokomotivom daprevoze putnikeo noga što je
postajalo grad Nijagara. Između kasnih 1700 i sredine 1800-ih, čamci su bili glavni način da se stigne do Nijagarinih vodopada. Prava željeznica je puštena u promet 1902 godine preko prvog u svijetu visećeg mosta koji je mogao da izdrži težinu voza. Korištenje čamaca je konstantno opadalo kako su turisti sve više počeli da koriste automobile, autobuse ili voz za posjetu. Turistička putovanja su počela 1820-tih i za pedeset godina su se udesetostručila i postala dominantna privredna grana ove oblasti.

sanjica_021 · *Doktorovo~slculence*

GEOLOGIJA

Region Nijagare je smješten na dijelu velike plane koja se proteže od istoka prema zapadu počevši od sjevernih Visokih Laurentiana (kanadska strana)
približno 161 km sjeverno od Toronta, Ontario, prema južnom Aleghei platou. Zemljišna ploča Nijageare pokriva 100km2, i sa istoka i zapada rijeke Nijagara. Ova plana je mali dio depresije zemljišta Velikih jezera gdje se nalaze jezera Superior, Mičigen, Hjuron, Iri i Ontario. Područje depresije Velikih jezera okružuju visoke planine. Klima u području Nijagare je slična onoj u proteklih 5.000 godina. U današnje vrijeme Velika jezera sadžavaju 20 procenata svjetskih zaliha svježe pitke vode, s tim da je 99 procenata te vode glacijalnog porijeka, tako da je poluostrvo Nijagara u stvari prirodni nasip.

Plato Nijagare počinje od Wotertauna, Nju Jork, USA a završava se na ostrvu Manutolin, u kanadskoj provinciji Ontario. Ukupno je u dugačak 1.609km i predstavlja dno drevnog mora. Kroz svoju dužinu od Hamiltona, Ontario do Wotertauna, Nju Jork plato se izdiže od 183 do 189 metara nadmorske visine. Plato Nijagare je osnovni razlog nastanka Nijagarinih vodopada. Bez platoa, ne bi bilo ni Nijagarinih vodopada i već milionima godina plato Nijagare nastavlja da erodira u sjevernom pravcu. Plato je formiran. Područje koje sada predstavlja Južni Ontario je izronilo iz mora u paleozoiku prije više od 245 miliona godina. Ordovikanska i Surlianska stijena su najstarije nađene u području starosti od 430-415 milona godina.

sanjica_021 · *Doktorovo~slculence*

ZANIMLJIVOSTI

*1678 - Franjevački monah i istraživač Luis Henipin je postao prvi evropski istraživač koji je vidio vodopade. Impresionirani Henipin je procijenio da su vodopadi visoki nevjerovatnih 200 metara - mada je prava visina 56 metara.

*1846 - Sada jedna od najpoznatijih turističkih atrakcija Nijagarinih vodopada, The Maid of the Mist (Mlada magle) napravila je svoje prvo putovanje, naplaćujući karte za prevoz ljudi, tereta i pošte preko rijeke. Kada je napravljeni most počeo da upropaštava posao, The Maid of the Mist je postala brod za turistička razgledanja, vozeći turiste veoma blizu Horseshoe Fallsa (vodopad Konjska potkovica).

*Mart 1848 - Po prvi put u zabilježenoj istoriji, vodopadi su presušili usljed jakih zapadnih vjetrova koji su zadržavali vodu u jezeru Iri, i leda koji je napravio ustavu blizu Bufala, Nju Jork. Stanovnici grada su sa veseljem istraživali korito rijeke i ivice vodopada, i pronalazili, između ostalih stvari, ostatke iz rata 1812.

*Jul 1848 - Pod nadzorom inžinjera Čarlsa Eleta, završen je prvi most za prelazak iznad Nijagarinih vodopada. Sedam godina kasnije, Džon Rubling završio je još jedan, viseći most, sa dva nivoa, za drumski i željeznički saobraćaj. To je prvi viseći most sa željeznim kablovima koji je mogao da izdrži težinu voza.

*Maj 1857 - Od mnogo slika koje su razmatrane koja će da bude prva da prikaže Nijagarine vodopade, Frederik Čirč je prikazao svoje umjetničko djelo, pejzaž The Great Fall, Niagara po prvi put u Nju Jorku.

*Leto 1859 - Žan Fransis Gravelet, poznat kao Veliki Blondin, započeo je čuvenu seriju šetača po konopcu preko Nijagarinih vodopada, preko ambisa udaljenog oko 1,5 km nizvodno od vodopada. Čin prelaska je privukao oko 25.000 znatiželjnika. Blondin je čak uspio da prenese svog menadžera preko konopca na svojim leđima.

*15.Jul 1885 - Državni rezervat Nijagarini vodopadi je otvoren, privlačeći 750.000 posjetilaca. Ovo je prvi park osnovan u Sjedinjenim Državama.

*Oktobar 1901 - Ani Edson Tajler, 63-godišnja nezaposlena udovica je prva osoba koja se spustila niz vodopade u buretu koji je sama dizajnirala u namjeri da zaradi novac. Preživjela je pad niz vodopade, ali je poslije dvadeset godina rada u gradu Nijagari umrla bez prebijene pare.

*11.Juli 1920 - Čarls Stivens je prvi muškarac koji se spustio niz Nijagarine vodopade u hrastovom buretu od 300 kilograma. Snaga vode je razbila bure i Stivens je poginuo. Njegovo desno rame je jedini dio tijela ikada pronađen.

*9.Juli 1920 - Sedmogodišnji dječak Rodžer Vudvord je pao preko vodopada poslije nezgode na brodu. Preživio je sa lakšim ozljedama, a spasila ga je Maid of the Mist. On je prva osoba za koju se zna da je pao sa Vodopada bez ikakve zaštite - i preživio.